Die NG Gemeente Kaapstad (of Groote Kerk soos hy na sy kerkgebou genoem word) is die oudste gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika en ‘n gemeente in die Sinode van Wes-Kaapland.
Die gereformeerde geloof het saam met die VOC in 1652 aan die Kaap van Goeie Hoop geland. In die beginjare is daar op Sondae kerk in die Fort gehou waartydens sieketroosters die dienste gelei het.
Die eerste nagmaal is op 12 Mei 1652 deur ’n besoekende predikant, ds. Johannes Backerus, bedien, terwyl die eerste doop op 24 Augustus 1653 bedien is. Nog sieketroosters wat hier diens gedoen het, was Pieter van der Stael, Ernestus Back en Jan Joris Graaf.
Die klein gemeente het verlang na ’n eie leraar tot die Here XVII in Amsterdam besluit om die eerste vaste predikant na die Kaap te stuur. Hy was Joan van Arckel, wat op 18 Augustus 1665 in Tafelbaai geland het. Die gemeente se amptelike onstaansdatum word daarom ook as 23 Augustus 1665 weergegee. In sy tydperk het dit nodig geword om ’n houtgebou as kerk te gebruik en dit is in Desember 1665 van ’n steengewel en -vloer voorsien.
In 1672 is diens gehou in “De Kat” van die Kasteel die Goeie Hoop, met die fondament van die eerste kerkgebou wat in 1678 gelê is. Op 28 Desember 1700 is die hoeksteen vir ‘n kruisvormige kerk eindelik deur goewerneur Willem Adriaan van de Stel gelê. Eers op 6 Januarie 1704 is die eerste kerkgebou ingewy in die dienstyd van ds. Petrus Kalden.
Die huidige preekstoel, wat deur die beeldhouer Anton Anreith uit die beste Indiese hout teen ’n koste van £708 vervaardig is, is in November 1789 ingewy. Die mure is uitgeskuif met die gevolg dat die kerk sy kruisvorm verloor en ‘n reghoekige vorm aangeneem het. Swak konstruksie het egter tot die sloop van die kerk gelei.
Die huidige gebou, bekend as die Groote Kerk, is teen tien maal die koste van die oorspronklike kerk op dieselfde perseel opgerig en op 31 Januarie 1841 ingewy – 137 jaar na die inwyding van die eerste kerkgebou. Net die toring van die ou gebou het behoue gebly.
Die besonderse preekstoel is waarskynlik die mooiste van sy soort in die land. Die beeldhouwerk deur die beroemde mnr. Anton Anreith en ‘n Hollandse skrynwerker mnr. Jan Jacob Greeff, bestaan uit twee leeus op wie se skouers die bak van die kansel rus. Met een poot hou elke leeu ‘n blarekrans omhoog, terwyi die ander poot op ‘n perkamentrol rus. Die rol vou agter hulle oop en hierop is ‘n voorstelling van die Ou en Nuwe Jerusalem geskilder wat oor tyd vervaag het.
Die orrel het 5 917 pype, vier manuale en pedale en ‘n konsole met 102 registers. Die langste pyp is 9,5m lank met ‘n deursnee van 254mm en die korste is 6mm lank met ‘n deursnee van 2,5mm. Die pype is gemaak van koper, tin en hout en ‘n allooi van tin en lood. Die orrel is gebou en volgens spesifikasie opgestel deur die die orrelis, mnr. J.D. Malan, in oorleg met die orrelbouers en ‘n komitee van orrelkenners van Kaapstad en Stellenbosch.
Die nagmaalservies is meer as 300 jaar oud en die doopvont 269 jaar oud.
Kom ontdek watter bekende Suid Afrikaanse historiese figure lê hier begrawe en aanskou die besonderse argitektuur van nader, soos onder andere die dakligte in die vorm van proteas, die leeus onder die preekstoel en vele meer. Indien jy as deel van ‘n groep, soos bv. ‘n skool of klub, die kerk wil besoek en ‘n begeleide toer verlang met historiese oorsig en die werk van die gemeente vandag, kontak gerus vir Ds Riaan [email protected] om ‘n afspraak te maak.
